دومین پیش‌ نشست همایش ملی انقلاب اسلامی و الهیات کاربردی، با عنوان: «الهیات کاربردی از حرف تا عمل»؛ در روز سه شنبه مورخ 22 خرداد 1403 از ساعت 13 الی 15 عصر، در دانشکده الهیات دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.   

در این جلسه که با حضور و استقبال جمعی از دانشجویان و اساتید دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه تهران، و همچنین حضور برخط فرهیختگانی از سایر دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی برگزار شد؛ آقایان: دکتر حسام‌الدین خلعتبری (رئیس دانشکده الهیات دانشگاه علامه طباطبایی)، دکتر محمود واعظی (رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران)، دکتر سعید نظری توکلی (استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران)، دکتر علی شریفی (دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی)، دکتر یاسر تک‌فلاح (استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی)، و خانم زهره عبدخدایی (استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی)، به ایراد سخنرانی پرداختند.

آقای دکتر خلعتبری، آغاز بحث الهیات کاربردی را به پیشنهاد دانشکده الهیات دانشگاه تهران، به فال نیک گرفته و این همایش را آغازگر گفتمان نوین کاربردی کردن مباحث الهیاتی در دانشگاه‌های ایران دانست، و به طرح این سئوال پرداخت که چرا نبایستی ما با جامعه مرتبط باشیم؟؛ دانشگاه به وجود آمد تا مشکل جامعه را حل کند و به عبارتی الهیات باید در مسیری باشد که مشکل جامعه را حل کند. بنابراین اولاً این فکر باید کنارگذاشته شود که ما یک‌سری درس‌های نظری می‌خوانیم و یک پایان‌نامه نظری ارائه می‌دهیم و همین و بس، دانشجویان با انگیزه باید وارد این عرصه شوند که بخواهند مشکل جامعه را حل کنند و باید با اراده باشند. دانشجو باید اولاً درس خوانده تربیت شود و دوماً اهل درد باشد که در راستای رفع مشکل جامعه باشد و مزایا را بشناسد تا بتواند خدمات خود را ارائه دهد!.     

آقای دکتر واعظی، با اشاره به بحث مرگ الهیات در دوران رنسانس در اروپا، به این نکته اشاره نمود که در رنسانس، الهیات چون کاربردی نبود، در صحنه اجتماع وارد نشد و این خطری برای جامعه بشری است که دانشگاه‌های حوزه الهیات، وظیفه مقابله با آن را در دوره معاصر دارند و ما باید به عنوان یک انسان الهیاتی این پرسش را پاسخ دهیم که در عصر پارادایم چهارم، الهیات ما در کجا قرار دارد؟؛ باید آینده‌نگری و برنامه‌ریزی در مسائل شود و خلأهای جامعه حل شود. به علاوه باید آثار و نتایج افکار الهیاتی در جامعه دیده شود و آثار آن برای مردم ملموس باشد. به عبارتی باید شفاف‌سازی صورت گیرد و تبیین گردد که معنویت در کجای زندگی بشری جا دارد. بدین منظور لازم است نخست شاخصه‌های الهیات کاربردی مشخص شود و سنجه‌ای برای ارزیابی وجود داشته باشد. الهیات در تمام ابعاد زندگی انسان نفوذ دارد؛ یعنی انسان باید تابع بایدهایی باشد که الهیات، آن را می‌سازد و در اسلام این ظرفیت وجود دارد و دانشمندان و دانشگاه‌های جهان نیز تمایل به بهره‌برداری و استفاده از این ظرفیت‌ها را دارند. ایشان با اشاره به فعالیت شرکت‌های دانش بنیان الهیاتی در دانشگاه فردوسی مشهد، ایجاد چنین مراکزی را برای دانشکده‌های الهیات، امری مبارک دانست و از همه دانشجویان علاقمند جهت فعالیت در چنین حوزه‌هایی دعوت نمود.

آقای دکتر نظری توکلی، در سخنرانی خود، تعریف الهیات کاربردی را، الهیات در بستر جامعه دانست و تشریح نمود که: به طور کلی سه رویکرد در الهیات کاربردی تعریف می‌شود: الهیات در فضای زندگی، الهیات در فضای کسب و کار، و الهیاتی که معطوف به حل مسأله باشد. ایشان، حل مسائل اجتماعی از منظر الهیاتی را فراتر از موضوع کسب و کار صرف در حوزه الهیات دانست، و آسیب‌شناسی وضع موجود جامعه و طرح مسئله و سپس حل مسئله را امری بسیار مهم در کاربردی کردن الهیات، معرفی کرد و بحث الهیات همگرا را عنوان نمود که الهیاتی است که مسائل جامعه را از طریق مطالعات میان رشته با تعریف بین رشته‌ای حل کند، به این معنا که زوایای مختلف یک مسئله با تکیه بر چند رشته حل شود و در این صورت، الهیات یکی از رشته‌هایی است که می تواند مشکلات را حل کند؛ لذا با توجه به چند‌‌تباری بودن مسائل انسانی، رویکرد میان رشته‌ای جهت حل مسائل لازم است و باید مشارکت گروهی (کار تیمی) صورت بگیرد، و در چنین صورتی الهیات کاربردی، الهیاتی کارآمد شده و وارد کسب و کار نیز خواهد شد. به طور مثال پرداختن به مسئله حجاب در جامه اسلامی موضوعی اجتماعی-‌ انسانی است که می‌بایست از طریق علوم بینا‌رشته‌ای به آن پرداخته شود. ایشان، موضوع آموزش کار میان رشته‌ای را موضوعی مهم در تربیت دانشجویان خلاق رشته‌های الهیات دانسته، و با اشاره به ضعف دانشکده‌های الهیات در پراختن به موضوعات بینا‌رشته‌ای گفت: هر‌گاه ما توانستیم مطالعات میان رشته‌ای را در دانشکده‌های الهیات به رسمیت بشناسیم، آنوقت می‌توانیم از الهیات کارآمد و کاربردی سخن بگوییم.

آقای دکتر شریفی، از پژوهش‌های خویش در راستای الهیات کاربردی و دغدغه اشتغال دانشجویان علوم و حدیث، سخن گفت و با توجه به فلسفه دانشگاه، رسالت دانشگاه و هزینه های صرف شده جهت تربیت دانشجویان، به چندین پیشنهاد کاربردی نظیر: تربیت مربی قرآنی کودک،و مترجمی زبان قرآن، اشاره نمود.

آقای دکتر تک‌فلاح، هدف از الهیات کاربردی را حکیم‌پروری دانست به این معنا که در بحث پژوهش باید تکلیف‌مدار نتیجه‌گرا باشیم، و هم حسن فاعلی و هم حسن فعلی داشته باشیم؛ و راهکار این موضوع را ایجاد نسل جدیدی از رشته‌های الهیاتی عنوان نمود که بدین منظور، نخست باید نسبتِ مسائل جامعه به رشته‌های الهیات احصاء گردد و بر مبنای آن، رشته‌های جدید تأسیس گردد.

خانم دکتر عبدخدایی، با اشاره به سخنان آقای دکتر نظری توکلی، از چالش‌های محیط استارتاپی سخن گفت و اینکه در مرحله پس از مطالعات بین رشته‌ای و ورود به محیط کارآفرینی، یک فرد الهیاتی با چه چالش‌هایی مواجه می‌شود. ایشان، چالش‌های فرهنگی و مفهومی، چالش‌های منطقی، چالش‌های ایدئولوژیکی و چالش‌های محیطی را از جمله چالش‌هایی دانست که کارآفرین الهیاتی با آن مواجه است که علاوه بر حوزه نظر، در حوزه عمل نیز باید برای آن تدبیر اندیشید.