نهمین پیش نشست همایش ملی انقلاب اسلامی و الهیات کاربردی، باعنوان: «الهیات کاربردی، کارآفرینی و اشتغال»؛ روز سه شنبه 6 خرداد ماه 1404، به همت دانشکده های معارف اسلامی و اقتصاد، و الهیات و معارف اسلامی دانشگاه امام صادق(ع)، و همکاری دانشکده الهیات و معارف اسلامی داشگاه تهران، و با حضور و سخنرانی آقایان: دکتر حجت اله عبدالملکی (وزیر اسبق تعاون، کار و رفاه اجتماعی)، دکتر مصطفی سمیعی نسب (عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع))، و آقای محمدحسین بهمن پور (پژوهشگر و دانشجوی دکتری اقتصاد) به عنوان دبیر علمی نشست، و همچنین حضور و همراهی آقایان: دکتر محمد اسحاقی (دبیر علمی همایش و عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران)، دکتر محمود قاسمی (پژوهشگر معارف انقلاب اسلامی و دبیر علمی پژوه نامه فقه و علوم اسلامی)، مهندس امید رسا (دبیر جلسات همایش و دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران)، و جمعی از دانشجویان و پژوهشگران، از ساعت 14 الی 16 عصر در سالن شهید صدر دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد.      

آقای محمدحسین بهمن‌پور، در ابتدای این جلسه به بیان مقدمه‌ای پیرامون زمینه‌های تاریخی کاربست الهیات اقتصادی در ساحت‌های عملی پرداخت و ضمن تاکید بر  تمایز الهیات عملی با نگرش کارکردانگارانه از الهیات، سابقه الهیات عملی اقتصادی را به قرون میانه بازگرداند و اظهار داشت که: می‌توان اغلب تفاسیر و زمینه‌های الهیات عملی امروزه به خصوص در حوزه موضوعات اقتصادی را در تجربه الهیات مدرسی دانست. و ارائه خوانش و تفسیری دینی از واقعیت‌های اقتصادی و نیز راهکارهایی برای چالش‌های اقتصادی، جانمایی نهادهای اقتصادی در الگوی سلوک دینی، نهادسازی اقتصادی با تکیه بر مبانی الهیاتی، کمک به توسعه و ترویج زیست دینی در کاربست نهادهای اقتصادی و در نهایت بررسی سلوک مومنانه کنشگران اقتصادی با تاکید بر تجربه زیسته ایشان از جمله محورهایی است که او در زمینه تجربه الهیات مدرسی در کاربست عملی الهیات در موضوعات اقتصادی بدان اشاره کرد. او همچنین در ادامه به ذکر نمونه‌هایی از الهیات عملی اقتصادی در دوران معاصر- همچون ایده " کار به مثابه تکلیف" وبر- پرداخت و دو تعبیر شهید مطهری (ره) پیرامون علوم اسلامی -علوم اسلامی به مثابه علوم مورد نیاز جامعه اسلامی و علوم اسلامی به مثابه علومی که در حوزه فرهنگی اسلامی پدیدار شده است- را از جمله نمونه‌های تلاش‌های دین‌شناسان اسلامی در زمینه توسعه دانش الهیات علمی ارزیابی کرد.

آقای دکتر عبدالملکی، در سخنرانی خود با طرح مقدمه‌ای پیرامون ماهیت کارآفرینی و کارجویی، ضمن معرفی سه بعد اقتصاد اسلامی، یعنی: مکتب، نظام و علم، به بیان ابعاد مختلف کارآفرینی و اشتغال متناظر با این سه بعد پرداخت. ایشان با تاکید بر مسئله توحید افعالی، تولید را پدیده‌ای الهی دانست که مبتنی بر فطرت الهی انسان‌هاست. همچنین ضمن تبیین بخشی از مختصات و ویژگی‌های کارآفرینان که در مطالعات علمی بدان اشاره شده است همچون: پشتکار، ابتکار، پافشاری بر حل مشکلات، درستکاری و قابل اعتماد بودن، آن‌ها را از جمله اختصاصاتی دانست که در نصوص و توصیه‌های دینی نیز بر آن تاکید شده است. همچنین برکت و عوامل فرامادی با تاکید بر شریفه "وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ" یکی دیگر از محور هایی است که ایشان پیرامون کارآفرینی در سخنرانی خود آن را مورد توجه قرار داد. وی در ادامه  به بررسی مقایسه‌ای رویکرد اقتصاد نئوکلاسیک و اسلام در زمینه کارجویی پرداخت، و ضمن نقد رویکرد نئوکلاسیک در ارزش دانستن فراغت و همچنین تاکید آن‌ها بر عنصر دستمزد به مثابه مؤلفه اصلی انگیزشی برای اشتغال، پدیده بیکاری داوطلبانه را یکی از ثمرات چنین نگرشی پیرامون کار و اشتغال دانست. ایشان برخلاف این نگرش، نقش کار و اشتغال را در ادبیات دینی بسیار ارزشمند دانست تا جایی که بیکاری در اسلام مورد نکوهش شدید قرارگرفته است. وی در جمع‌بندی مباحث خود، پژوهش در زمینه نتایج کاربست نگرش‌های مکتب اقتصادی اسلام پیرامون اشتغال و کارآفرینی در عناصر عینی نظام اقتصادی و نیز تحقیق پیرامون تبیین روابط عوامل متاثر از آن در قالب علم اقتصاد اسلامی را امری ضروری دانست و به پژوهشگران توصیه نمود.

آقای دکتر سمیعی‌نسب، سخنرانی خود را با تاکید بر دو مسئله کلیدی نقش خداباوری در زندگی انسان و نیز  فهم امروزی کلام وحی در زندگی روزمره آغاز نمود. ایشان ضمن اشاره به ضرورت پژوهش پیرامون نقش الهیات کاربردی در جهت‌دهی به کارآفرینی، تاثیر آموزه‌های الهیاتی در کاهش هزینه‌های مبادلاتی در فعالیت‌های کارآفرینانه همچون کژمنشی و کژگزینی را قابل توجه دانست و با تاکید بر نقش خلافت الهی انسان و قدرت خلاقیت فطری او، این دو عنصر را به مثابه دو مؤلفه کلیدی در الهیات کارآفرینی مبتنی بر ادبیات اسلامی دانست و در این راستا خلق ارزش را به مثابه تکلیف و مسئولیتی فطری و الهی قلمداد کرد. زمینه‌های کاربست الهیات کاربردی در کارآفرینی، بخش دیگری از سخنان دکتر سمیعی‌نسب را به خود اختصاص داد، و در این راستا تقویت انگیزه‌های معنوی در میان کارآفرینان، تعهد به مسئولیت اجتماعی همچون: توانمند‌سازی اقشار آسیب‌پذیر، توزیع عادلانه منابع و کاهش نابرابری‌ها و ایجاد فرصت‌های برابر، و نیز پایبندی به اصول اخلاقی در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و تجاری چون: صداقت، امانت داری، شفافیت، اعتماد‌سازی، عدالت را در این زمینه مورد تأکید قرار داد. ایشان در ادامه سخنان خود به بررسی نسبت الهیات کاربردی و اشتغال پرداخت و ضمن انتقاد از رویکرد اقتصاد نئوکلاسیکی در تاکید بر مفهوم بهره‌وری نهایی نیروی کار به مثابه مؤلفه اساسی تعیین دستمزد، این نگرش را برخواسته از یکسان‌پنداری جایگاه نیروی کار در هندسه نهاده‌های تولید دانست و تاکید داشت که در اسلام، نگرش انسانی به نیروی کار مانع از آن می‌گردد که دستمزد، تنها به بهره‌وری نهایی تقلیل یابد. یکی دیگر از محور های مورد بحث ایشان در این زمینه به مسئله تعادل میان نقش‌های مختلف انسانی همچون: کار، خانواده و معنویت باز می‌گشت؛ که در این محور ضمن تاکید بر ضرورت عدم تقلیل ساحت‌های مختلف انسانی به ساحت اشتغال و ارزش آفرینی همچون: نگرش سرمایه‌دارانه نسبت به انسان، مسئله یکسان‌انگاری جنسیتی نیروی کار و به خصوص چشم‌پوشی از نقش بانوان در خانواده را یکی از چالش‌های جدی سیاست‌های اشتغال دانست، و در نهایت تقویت اخلاق کاری در محیط‌های شغلی و نیز ضرورت عدالت در تخصیص فرصت‌های شغلی نیز از محور‌هایی بود که بدان اشاره نمود، و در پایان سخنان خود تاکید داشت که با وجود آنکه ظرفیت‌های گوناگون ادبیات دینی، امکان طراحی سیاست‌های اشتغال براساس ارزش‌های دینی را فراهم می‌سازد، ولی در ادبیات پژوهشی محققان اسلامی سهم چندانی نداشته است.

آقای دکتر اسحاقی، در انتهای نشست ضمن بیان دیدگاه‌های خود پیرامون نسبت الهیات با کارآفرینی و اشتغال، به معرفی همایش ملی انقلاب اسلامی و الهیات کاربردی پرداخت و ابعاد گوناگون آن را تشریح نمود. همچنین در ادامه نیز سایر اساتید و دانشجویان به بیان دیدگاه‌ها و نقطه نظرات خود پیرامون موضوع نشست پرداخته و سوالاتی را از مدعوین نشست مطرح کردند.